سنگ طبیعی در رنگ‌ها و مشخصات گوناگونی وجود دارد و به همین دلیل در ساختمان برای اهداف مختلفی به کار می‌رود. بیشتر سنگهای طبیعی عایق حرارتی خوبی نیستند، دیوارهای خارجی ساختمان‌های سنگی را با ضخامت زیاد اجرا می‌کنند تا این نقطه ضعف تا حدودی جبران شود. این کار باعث بالا رفتن وزن ساختمان شده و اجرای کار را مشکل می‌کند. علاوه بر آن، افزایش ضخامت دیوار سنگی به دلیل ارتباط مستقیم وزن ساختمان با شتاب حاصل از زلزله، خطراتی نیز ایجاد می‌کند. به همین دلیل استفاده از دیوارهای سنگی در مناطق زلزله خیز باید با احتیاط و رعایت نکات فنی دقیق صورت گیرد.
اصول انتخاب سنگهای طبیعی برای دیوار سنگی
- بافت سنگ طبیعی ساختمانی باید سالم بدون شیار، ترک و رگه‌های سست، بدون هر گونه خلل و فرج، فاقد پوسیدگی، یکدست، یکنواخت و همگن باشد.
- سنگ طبیعی ساختمانی نباید در آب وا رود یا حل شود و تمام یا یک قسمتی از آن نباید بیش از ۸% وزن خود آب جذب کند.
- سنگ ساختمانی نباید آلودگی داشته باشد.
- سنگ طبیعی ساختمانی باید در برابر یخ زدگی پایدار بوده و در برابر فرسایش مقاومت کافی داشته باشد.
- سنگ طبیعی ساختمانی باید دارای مقاومت فشاری و دوام کافیِ متناسب با مورد مصرف خود باشد. مصرف کردن سنگهای کرمو که با ملات ماسه سیمان لکه گیری و ترمیم شده باشد، مجاز نیست.
کاربرد سنگ در دیوار سنگی
قطعات سنگ بسته به مورد مصرف، کاربرد و نقش آنها در مقاومت و پایداری دیوارهای سنگی به شکل‌ها و اندازه‌های معین، از سنگهای مختلف انتخاب می‌شوند.
سنگ کوتاه ریشه یا راسته Carreau ,Stretcher
این سنگ قطعه سنگی است که طول اصلی آن در امتداد نمای دیوار قرار می‌گیرد. ریشه آن نباید کمتر از ۱۵ سانتیمتر و طولش نباید در هیچ مورد، از ۶۰ سانتیمتر بیشتر شود.
سنگ بلند ریشه
این سنگ قطعه سنگی است که طول اصلی آن در داخل دیوار (عمود بر سطح نما) قرار می‌گیرد و به دلیل داشتن ریشه در دل دیوار سبب استحکام آن می‌شود. سنگهای کله و عمقی از این نوع سنگ هستند.
سنگ نبش یا گوشه
این سنگ قطعه سنگی است که در گوشه دیوار قرار می‌گیرد و برای قفل و بست دو دیوار به هم یا تمام کردن دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سنگ معمولا به شکل مکعب مستطیل، قواره می‌شود ولی در دیواهای سنگی، (سطوح بالایی و پایینی) این سنگ را با چکش صاف کرده و زوایای آن را به صورت قائمه در می‌آورند.
سنگ گوشه
بافت نمای دیوار سنگی
قطعات سنگی که بین دو بند افقی سراسری در طول دیوار قرار گرفته و ارتفاع (فاصله بین دو بند افقی) آن برابر ارتفاع سنگ گوشه باشد، تشکیل یک رج سنگی می‌دهد. دیوارهای رج دار دیوارهایی که از چندین رج تشکیل یافته و با رعایت اصول دیوار سنگی بر روی هم قرار گرفته‌اند ارتفاع کلیه سنگ‌ها در یک رج به اندازه ارتفاع همان رج است، ولی ارتفاع رج‌های گوناگون می‌تواند با هم مساوی یا نامساوی باشند. دیوارهای سنگی با رج‌های نامساوی نیز دیوار سنگی رجداری است که ارتفاع رج‌های آن با هم نابرابر است. در دیوار سنگی با رج‌های مساوی ارتفاع تمام رج‌های دیوار سنگی یعنی ارتفاع کلیه سنگهای قابل رویت در نمای دیوار با اختلاف ۱سانتیمتر نسبت به ارتفاع تعیین شده سنگ‌ها با هم برابر است.
دیوار سنگی با رج‌های مساوی
اگر در دیوار سنگی رجدار، ارتفاع هر رج برابر با ارتفاع سنگ گوشه همان رج باشد ولی به غیر از سنگ گوشه، بقیه سنگهای هر رج دارای ارتفاعی کمتر از ارتفاع آن رج باشند، به نحوی که با قرار دادن ۲ تا ۳ سنگ بر روی هم ارتفاع رج کامل شود، دیوار سنگی مذکور به رج برده شده گفته می‌شود.
دیوار سنگی به رج برده شده
انواع دیوار سنگی
دیوارهای سنگی امروزه استفاده های گوناگونی دارد و به مانند گذشته تنها به عنوان باربر مورد استفاده قرار نمیگیرد. نوع اول دیوارها دیوار سنگی باربر است که برای تحمل باری طراحی شده و ضخامت و مقاومت و نوع سنگهای به کار رفته در آن حاصل از نتایج طراحی است و معمولا برای تحمل بار سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد. اغلب در کنار اتوبان‌ها یا جاده های کوهستانی با چنین صحنه ای مواجه شده‌اید که برای جلوگیری از ریزش خاک کنار جاده دیوارهای از جنس سنگ ساخته شده است. یک روش معمول در ساخت این دیوارها استفاده از گابیون و چیدن سنگ در داخل توری های مخصوص است. این دیوارها نیز نوعی دیوار سنگی محافظ نامیده می‌شوند.
نوعی دیوار سنگی محافظ
دیواری است که بتواند بصورت یک سازهٔ نگه دارنده عمل نماید و تکیه گاهی برای پایداری سازهٔ دیگر بوده و عاملی برای جلوگیری از ریزش و مهار خاک تپه‌ها یا عوارض طبیعی مشرف به فضای مورد نظر باشد در رده بندی دیوارهای حائل است. دیوار حائل می‌تواند بصورت‌های وزنی، طره‌ای، پشت‌بنددار طراحی شود. مهمترین عامل در طرح و محاسبهٔ این گونه دیوارها شناسایی و برآورد نیروی فشار جانبی خاک بر آن ها است. کنترل پایداری در برابر واژگونی و لغزش، ظرفیت باربری مجاز خاک زیر پی دیوار با شناخت دقیق نیروی فشار جانبی خاک پشت دیوار انجام می‌گیرد و پس از آن می‌توان با استفاده از آیین‌نامه‌های معتبر به محاسبات ضخامت و دیگر مشخصات دیوار اقدام نمود.
دیوار سنگی حائل
بعضاً نیز دیده می‌شد که با استفاده از اشکال و رنگ‌های طبیعی سنگ‌ها دیوارهای غیرباربر حصار گونه‌ای ساخته می‌شود که معمولاً در فضاهای باز اغلب برای جدا کنندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و زیبایی آنها بیشتر مد نظر طراحان بوده و انتظار تحمل بار و مقاومت از آن نمی‌رود. نماهای رایج در دیوارهای سنگی در بخش انواع دیوارهای سنگی به صورت کامل توضیح داده شده است.
دیوار سنگی تزئینی
ملات‌های پیشنهادی برای دیوارهای سنگی
به غیر از دیوارهایی که بصورت خشکه چینی اجرا می‌شوند همه دیوارهای سنگی نیازمند ملات بنایی هستند و به طور کلی دو نوع ملات برای دیوارهای سنگی پیشنهاد می‌شود:
ملات ماسه سیمان
این ملات با حداقل ۲۰۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب ملات(یک حجم سیمان و شش حجم ماسه) تهیه می‌شود.
ملات باتارد
این ملات از ۱۳۰ کیلوگرم سیمان به همراه ۱۳۰ کیلوگرم گرد آهک و یک متر مکعب ماسه تهیه می‌شود. باید توجه داشت که هیچ گاه نباید مقاومت و سختی ملات از مقاومت و سختی سنگ بیشتر شود، زیرا سختی ملات ممکن است باعث تغییرات فیزیکی، از جمله ترک خوردگی و خرد شدن سنگ‌ها شود، انتخاب ملات مناسب برای بندکشی درزهای نما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مناسبت سختی و رنگ ملات با سختی و رنگ سنگ، در دوام و زیبایی بندکشی‌ها و نمای دیوار تاثیر فوق العاده‌ای دارد.
برای تعیین بهترین و مناسب‌ترین ملات، از بین دسته بندی دو گانه ملات‌های ماسه سیمانی و ملات‌های باتارد، باید پارامترهایی از قبیل امکانات محلی، آب و هوا (رطوبت، سرما، یخ زدگی و…)، اقلیم (وجود منابع محلی)، نوع دیوار (باربر-غیر باربر)، رنگ و جنس سنگ، کاربرد دیوار و … را در نظر گرفت
